Building Management System (BMS) (2)

Main Switch Board အပိုင္းကို ၾကည့္တဲ့အခါမွာ

MSB မွာ အ၀င္ ၂ လိုင္းရွိပါတယ္။ အဲဒီအ၀င္လိုင္း ၂ ခုရဲ႕ အဖြင့္အပိတ္ အေျခအေန (on/off status)၊ Trip ျဖစ္ေနလား စသျဖင့္ကိုလည္း ေစာင့္ၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္။ ေအာက္ဆံုးက busbar coupler ဆိုတာက နည္းနည္း ရွင္းျပဖို့ လိုပါတယ္။ ခုနက အ၀င္လိုင္း ၂ ခုက MSB ရဲ႕ တစ္ဘက္တစ္ခ်က္စီမွာ ရွိၿပီး သူ႔အပိုင္းနဲ႔သူ serve လုပ္ပါတယ္။ ဓာတ္အားေပးပါတယ္။ ဥပမာ အ၀င္းလိုင္း အမွတ္တစ္က အဲကြန္းရဲ႕ chiller, AHU စတာေတြကို ပါ၀ါေပးၿပီး ေနာက္တစ္ခု အမွတ္ႏွစ္က သာမန္ lighting, power ေတြကို ေပးတယ္ဆိုပါေတာ့။ သူတို့ႏွစ္ခုက ဆက္စပ္မႈ မရွိပါဘူး။ သူ႔အပိုင္း သူေပးေနတာပါ။ တကယ္လို့ လုိင္းတစ္လိုင္း က်သြား (off) ျဖစ္သြားတဲ့အခါမွ ဒီ busbar coupler က သူတို့လိုင္း ၂ ခုကို ဆက္ေပးၿပီး တစ္လိုင္းတည္းနဲ႔ ႏွစ္ဘက္ကို လုပ္ခိုင္းတာပါ။ သူက ပံုမွန္အားျဖင့္ off အေျခအေနမွာ ရွိေနၿပီး တစ္ခုခု လုိင္းက်သြားမွသာ သူက activate ျဖစ္ၿပီး on stage အေျခအေန ျဖစ္လာမွာျဖစ္ပါတယ္။

သူ႔အတြက္လည္း power meter ေတြ သီးျခားတပ္ဆင္ေပးထားပါေသးတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ပါ၀ါမီတာဟာ အ၀င္ HT panel မွာ တစ္ခု ေနာက္ PG ကသူတို့ဖတ္ဖို့လာတက္ထားတဲ့ power meter chamber ထဲမွာ တစ္ခု နဲ႔ ခု MSB ထဲမွာ တစ္ခု စုစုေပါင္း သံုးခု ရွိလာၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ ျဖစ္ရမွာက အဲဒီသံုးခုလံုးရဲ႕ meter reading ဟာ တူညီရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီ MSB ဟာလည္း ခုနက HT panel လိုပါပဲ။ ေစာင့္ၾကည့္လို့ပဲ ရၿပီး ျပဳျပင္တာ ထိန္းခ်ဳပ္တာေတြ လုပ္ခြင့္မရပါဘူး။ သူကေတာ့ LV (low voltage) အပိုင္းေရာက္လာၿပီျဖစ္လို့ သူ႔ရဲ႕အထြက္ပိုင္းကို LEW (License Electrical Worker) ေလာက္က စမ္းသပ္ခြင့္ ကိုင္တြယ္ခြင့္ ရွိလာပါတယ္။ ဒါေတာင္ သိပ္ဗို႔အားမျပင္းတဲ့ အထြက္ေတြကိုပါ။ MSB အ၀င္ကိုေတာ့ LEW လည္း့ ကိုင္တြယ္ခြင့္ မရွိပါဘူး။

ဆက္ၿပီး EMSB (Emergency Main Switch Board) ကို ဆက္ၾကည့္မယ္ ဆိုရင္

EMSB ရဲ႕ Main Incoming က MSB က လာတာပါ။ incoming တစ္ခုပဲ ရွိပါတယ္။ သူ႔မွာက အဖြင့္အပိတ္ (on/off status) ေနာက္ Trip alarm နဲ႔ သီးျခား power meter တစ္ခု ရွိတဲ့အတြက္ အဲဒါကို ဖတ္ႏုိင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ auto transfer switch ဆိုတာက ပံုမွန္အေျခအေန (normal) ကေန MSB ကေန ပါ၀ါမလာႏုိင္ေတာ့တဲ့အခါမ်ိဳးမွာ Generator ကေန ပါ၀ါကို ေျပာင္းယူဖို႔ အလိုအေလ်ာက္ လုပ္ေပးတဲ့ ခလုပ္ေလးတစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ သူ (EMSB) နဲ႔ Generator ၾကားမွာ sensing cable လို့ေခၚတဲ့ အခ်က္ေပး ေကဘယ္လ္တစ္ေခ်ာင္း သက္သက္ေျပးထားရပါတယ္။ MSB က ပါ၀ါ ၀င္/မ၀င္ ကို အဲဒီႀကိဳးေလးက Generator ကို အေၾကာင္းၾကားေပးပါတယ္။ မ၀င္ဘူးဆိုတာနဲ႔ Generator က စ အလုပ္လုပ္ပါတယ္။

အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဒီ auto transfer switch ေလးက ON သြားၿပီး (auto transfer switch)supply 2 ျဖစ္တဲ့ generator power နဲ႔ ဆက္ၿပီး အားေပးပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ MSB ကလာတဲ့ (auto transfer switch) supply 1 က OFF ျဖစ္ရမွာပါ။ စင္ကာပူ standard အရ MSB က မီးပ်က္လို့ 15 seconds အတြင္း Generator power ျပန္လာရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အမ်ားဆံုး မီးပ်က္ခ်ိန္ဟာ 15s ပဲ ရွိရမွာျဖစ္ပါတယ္။ (RI လို့ေခၚတဲ့ Registrar inspector စစ္ေဆးတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒါကို ေသေသခ်ာခ်ာ စစ္ေဆးေလ့ရွိပါတယ္။ MSB ကေန shutdown လုပ္လုိက္လို့ Generator က 15s အတြင္ (kick in) စ မလည္ဘူးဆိုရင္ RI က defect အျဖစ္ သတ္မွတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။) မီးပ်က္တယ္ဆိုေပမယ့္ လံုး၀ ပ်က္တာ (total power failure) ျဖစ္တာမဟုတ္ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕အရမ္းအရမ္း အေရးႀကီးတဲ့ စက္ေတြအတြက္ UPS (uninterruptable power supply) ေခၚ ဘက္ထရီေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ထားတဲ့အတြက္ အဲဒီ UPS နဲ႔ဆက္ထားတဲ့ စက္ေတြက လံုး၀ကို မပ်က္ႏုိင္ပါဘူး။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဆာဗာခန္း (server room) ေတြ ေနာက္ IDF/MDF (intermediate/main distribution frame) ေတြ ေငြေၾကးကိုင္တြယ္ေနရတဲ့ ေကာင္တာေတြမွာ မျဖစ္မေန ထားေလ့ရွိပါတယ္။  ဒါ့အျပင္ တခ်ိဳ႕ lighting ေတြမွာလည္း battery pack light ေတြ တပ္ဆင္ထားေလ့ရွိတာေၾကာင့္ မီးပ်က္သြားရင္ battery နဲ႔ ဆက္အလုပ္လုပ္လို့ လံုး၀ေမွာင္က်သြားတာမ်ိဳး မရွိႏိုင္ပါဘူး။

သူနဲ႔ဆက္စပ္ေနတဲ့ Generator ပိုင္းကို  ဆက္ၾကည့္ရင္ေတာ့

ျပထားတဲ့အတုိင္းပဲ ပထမ လည္ေနလား ရပ္ေနလား (run/stop) ေနာက္ common alarm .

ၿပီးေတာ့ low battery voltage ၊ သူကေတာ့ generator စလည္ဖို့အတြက္ spark ေပးဖို့ ေနာက္ generator အတြင္း Lighting အတြက္ထားတဲ့ battery အားနည္းေနလားဆိုတာကို ျပတာပါ။ အားနည္းေနရင္ အေပၚက common alarm ပါ ေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ ေလာင္စာပမာဏ (fuel) နည္းေနလား (Low level) ပိုလွ်ံေနလား  (high level) စိမ့္ထြက္ေနလား (leakage) စသျဖင့္ ၾကည့္လို့ရပါတယ္။ နည္းေနတယ္ ပိုေနတယ္ စိမ့္ေနတယ္ဆိုရင္ common alarm ေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမွာလည္း monitoring ပဲလုပ္ႏိုင္ၿပီး control မလုပ္ႏုိင္ပါဘူး။ Generator run ၿပီးဆိုရင္ေတာ့ သက္ဆိုင္သူေတြဆီကို sms ပို႔ေပးပါတယ္။

Building Management System (BMS) (1)

BMS (Building Management System) or BAS (Building Automation System)

ညဘက္ အိပ္ေပ်ာ္သြားလို့ မီးမပိတ္မိတာ၊ ၿခံထဲက မီးေတြ မဖြင့္မိတာ၊ မနက္ခင္း ေစာေစာထြက္လာခဲ့လို့ ကတိုက္ကရိုက္ ထြက္လာခဲ့လို့ အဲကြန္းပိတ္ဖို့ ေမ့က်န္ေနခဲ့တာ စတာေတြဟာ ကၽြန္ေတာ္တို့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ ရွိတဲ့ အျဖစ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ရသလို မီတာခ စသျဖင့္ စရိတ္စကေတြလည္း တက္လာပါတယ္။ ဒါက ကၽြန္ေတာ္တို့ ရိုးရိုးအိမ္တစ္လံုးအတြက္ေလာက္ကို ေျပာတာပါ။ ႀကီးမားတဲ့ စက္ရံုေတြ ရံုးခန္းေတြအတြက္ဆိုရင္ ျပသနာေတြက တပံုရယ္မွ တေခါင္းပါပဲ။ အဲဒီအတြက္ facility management ၀န္ထမ္းေတြ ခန္႔ထားႏုိင္ေပမယ့္ သိပ္ႀကီးမားတဲ့ အေဆာက္အဦး အတြက္ဆိုရင္ အဆင္ေျပဖို့ သိပ္မလြယ္ပါဘူး။ အခန္းေပါင္းမ်ားစြာ စက္ေပါင္းမ်ားစြာ မီးေတြ အဲကြန္းေတြကို သူ႔အခ်ိန္နဲ႔သူ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို့ အလုပ္လုပ္လား မလုပ္လားေစာင့္ၾကည့္ဖို့ BMS/BAS စနစ္ေတြ လိုအပ္လာတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ BMS/BAS system ေတြအေနနဲ႔ တခ်ိဳ႕ေသာ service ေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ (monitoring) ပဲလုပ္ႏိုင္ၿပီး တခ်ိဳ႕ကိုေတာ့ အဖြင့္အပိတ္ စသျဖင့္ command (အမိန္႔ေပးခုိင္းေစ) ႏုိင္ပါတယ္။

ဘယ္အခန္းက ၀န္ထမ္းေတြက ဘယ္အခ်ိန္က ဘယ္အခ်ိန္ထိ အလုပ္ခ်ိန္လဲ။ အဲဒီအခ်ိန္အတြင္း မီးေတြ ဖြင့္ထားဖို့ အဲဒီအခ်ိန္ေက်ာ္ရင္ မီးအလိုအေလ်ာက္ျဖတ္ဖို့ timer ေတြ လိုမွာျဖစ္ပါတယ္။ စင္ကာပူလို မီတာခ ေစ်းေခါင္ခိုက္ေနတဲ့ ႏုိင္ငံမွာ ဒီဟာေတြဟာ ေတာ္ေတာ့္ကို ေငြေခၽြတာရာေရာက္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခါ အစိုးရကိုယ္တုိင္ကလည္း အဲဒီလို အစီအစဥ္မ်ိဳးကို အားေပးၿပီး ဒီလိုစနစ္မ်ိဳးရွိတဲ့စက္ရံုေတြ ကုမ္ပဏီေတြကို အခြန္ေလ်ာ့ေပးတာမ်ိဳးနဲ႔ ဆြဲေဆာင္တာမ်ိဳးေတြ လုပ္ေပးပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ ကုမဏီေတြအေနနဲ႔ ၂ ခါျပန္ သက္သာေစပါတယ္။ Green mark scheme လို့ေခၚပါတယ္။

BMS/BAS system က ထိန္းခ်ဳပ္ေစာင့္ၾကည့္ေလ့ရွိတဲ့ အခ်က္ေတြကို trade (electrical, acmv, fire, p&s) တစ္ခုခ်င္းအလိုက္ ေလ့လာၾကည့္ပါမယ္။ ဒါေတြက အလယ္အလတ္အဆင့္ရွိ စက္ရံု ၂ ခုကေန ယူပါတယ္။ တစ္ခုက ႏွလံုးအဆို့ရွင္အတုေတြ ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ စက္ရံုတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ေနာက္တစ္ခုက ကမာေက်ာ္ ကြန္ပ်ဴတာေတြ ပရင္တာေတြ ထုတ္တဲ့ ကုမဏီတစ္ခုရဲ႕ မင္စက္ရံုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

Electrical System

ဒီပေရာဂ်က္ ၂ ခုလံုးမွာ Electrical System အတြက္ ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီး command ေပးလို့ ရတာမ်ိဳး မရွိပါဘူး။ အကုန္လံုးက monitoring ေစာင့္ၾကည့္ဖို့ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ပေရာဂ်က္ေတြမွာ lighting ေတြကို အဖြင့္အပိတ္ (on/off) အလင္းအမွိန္(dimming system) ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့အထိ အသံုးျပဳပါတယ္။ ဒီပေရာဂ်က္ ၂ ခုလံုးမွာေတာ့ အဲဒါမ်ိဳးေတြ မရွိပါဘူး။ ခု Electrical System ေအာက္မွာ သူတို့ ေစာင့္ၾကည့္မယ့္ facility ေတြကို ၾကည့္တဲ့အခါ

1. High Tension

2. Main Switch Board

3. EMSB (Emergency Main Switch Board)

4. Generator ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

တစ္ခုခ်င္းစီအလိုက္ ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ data အခ်က္ေတြကို ၾကည့္လိုက္ရင္ High Tension ကို ၾကည့္တဲ့အခါမွာ

      

ဒီ high tension အပိုင္းမွာ high tension panel, transformer, battery charger for HT panel နဲ႔ power meter တို့ပါ၀င္ပါတယ္။

 high tension panel မွာ အ၀င္လိုင္း incoming feeder ၂ ခုရွိပါတယ္။ တစ္ခုစီရဲ႕ အဖြင့္အပိတ္ (on/off status), Trip ျဖစ္ေနလား မျဖစ္လား နဲ႔ ပါ၀ါမီတာ ေတြကို ဖတ္လို့ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအပိုင္းဟာ အရမ္းအေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ တစ္ခုခု ျပသနာျဖစ္ခဲ့ရင္ ဥပမာ လိုင္း ၂ လိုင္းအနက္ တစ္လိုင္း က်သြား(off) ခဲ့ရင္ျဖစ္ေစ trip ျဖစ္ခဲ့ရင္ျဖစ္ေစ ေအာက္မွာ alarm မည္မယ့္အျပင္ သတ္မွတ္ထားတဲ့သူေတြရဲ႕ မိုဘိုင္းလ္ဖုန္းေတြဆီကိုပါ sms ပို့ေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ ပါ၀ါမီတာမွာလည္း မီတာဘယ္ေလာက္ သံုးၿပီးသြားၿပီဆိုတာကို ျပေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။ လအလိုက္ ႏိႈင္းယွဥ္ခ်င္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ေန႔စဥ္အသံုးကို ၾကည့္ခ်င္ရင္လည္း ဂရပ္graph နဲ႔ ျပေပးႏုိင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေအာက္ဆံုးအကြက္မွာလည္း အ၀င္တစ္ခုစီမွာ ရွိေနတဲ့ current, voltage, KWH, KW အကုန္လံုးကို ျပေပးထားလို့ တစ္ခ်က္ၾကည့္လိုက္ရံုနဲ႔ အားလံုးကို သိသြားႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ တျခား High tension ျဖစ္တဲ့ transformer မွာဆိုရင္လည္း အဖြင့္အပိတ္ (on/off status) အေျခအေန၊ trip ျဖစ္မျဖစ္၊ ျဖစ္ခဲ့ရင္ temperature အပူမ်ားလို့ ျဖစ္တဲ့ temperature trip လား pressure ဖိအားမ်ားလို့ျဖစ္တဲ့ pressure trip လားဆိုတာကို သိႏုိင္ပါတယ္။ ဒီအပိုင္းကအခ်က္ေတြ အကုန္လံုးက monitoring (ေစာင့္ၾကည့္) ဖို့ပဲရပါတယ္။ ဘာကိုမွ control (ထိန္းခ်ဳပ္) တာ ေျပာင္းလဲတာ လုပ္လို့မရပါဘူး။ ဒီ HT panel ဟာ အရမ္းဗိို႔အားမ်ားၿပီး အရမ္း အႏရာယ္မ်ားတဲ့အတြက္ PE (Professional Engineer) အဆင့္ေလာက္မွပဲ ကိုင္တြယ္တာ စမ္းသပ္တာ လုပ္ခြင့္ရွိပါတယ္။

Electrical (5)

Lightning Protection System

ကမာေပၚမွာ တစ္စကန့္တုိင္းကို မိုးႀကိဳးအခ်က္ေပါင္း ၄၀ ကေန ၅၀ အတြင္းပစ္ေနၿပီး တစ္ႏွစ္ဆိုရင္ အႀကိမ္အေရအတြက္ 1.4 ဘီလီယံေလာက္ အထိ ပစ္ေနပါတယ္။ မိုးႀကိဳးပစ္တယ္ဆိုတာ တကယ္ေတာ့ တိမ္တိုက္ေတြထဲမွာ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ေတြဟာ အဖိုနဲ႔ အမ၊ အမနဲ႔ အဖို အျပန္အလွန္ ဆြဲငင္ၾကၿပီး ထိေတြ႔တဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္တဲ့ ေပါက္ကြဲမႈပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုဆြဲငင္ၾကတဲ့ေနရာမွာ တိမ္တိုက္တစ္ခုတည္းအတြင္းမွာပဲ အဖိုနဲ႔ အမတို့ ဆြဲငင္ၾကတာ (Intra cloud, IC) ရွိသလို၊ တိမ္တိုက္တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခုၾကား (Cloud to cloud, CC)၊ တိမ္တုိက္နဲ႔ ကမာေျမအၾကား (cloud to ground, CG)စသျဖင့္ ဆြဲငင္ၾကတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။  (Lightning is a massive electrostatic discharge between the electrically charged regions within clouds or between a cloud and the surface of a planet.)  အဲဒီသုံုးမ်ိဳးထဲမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးက ပထမႏွစ္ခုျဖစ္တဲ့ IC, CC တို့ပဲျဖစ္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို့ကို ဒုကအေပးဆံုးကေတာ့ ေနာက္ဆံုးတစ္ခုျဖစ္တဲ့ CG ပဲျဖစ္ပါတယ္။ မိုးႀကိဳးပစ္သမွ်ရဲ႕ 25ရာခိုင္ႏႈန္းကသာ တိမ္ေတြနဲ႔ေျမျပင္အၾကား CG ပစ္ေနျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

မိုးႀကိဳးပစ္တဲ့ေနရာမွာ  positive lightning နဲ႔ negative lightning ဆိုၿပီး ရွိပါေသးတယ္။ negative lightning ပစ္တဲ့အခါမွာ လွ်ပ္စီးပမာဏဟာ 30 000 A ကေန 120000 A အထိ ရွိတက္ၿပီး၊ positive lightning ပစ္တဲ့အခါမွာ 300 000 A အထိ ရွိႏုိင္ပါတယ္။ positive lightning ဟာ ျပင္းထန္သလို ပစ္လည္း ပစ္ခဲပါတယ္။ မိုးႀကိဳးပစ္သမွ်ရဲ႕ 5 ရာခိုင္ႏႈန္းသာ positive lightning ပစ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေလယာဥ္ပ်ံေတြအေနနဲ႔ negative lightning ကို ကာကြယ္ႏုိင္ေပမယ့္ positive lightning ကိုေတာ့ မကာကြယ္ႏုိင္ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ 1963 ခုႏွစ္မွာ ေပါက္ကြဲၿပီး ပ်က္က်ခဲ့တဲ့  Pan Am Flight 214, a Boeing 707 အတြက္ လက္သည္တရားခံဟာ ဒီ positive lightning ျဖစ္ႏုိင္တယ္လို့လည္း ယံုၾကည္ထားၾကပါတယ္။  အျမန္ႏႈန္းကေတာ့ အလင္းရဲ႕အျမန္ႏႈန္းျဖစ္တဲ့ 1×10⁸ m/s ၀န္းက်င္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ တခါ ပစ္တဲ့ ၾကာခ်ိန္ကလည္း အရမ္းကို ျမန္ဆန္ၿပီး တစ္စကန္႔ကို အပံုတစ္သန္းပံုမွ ၁၀ ပံုေလာက္ပဲရွိပါတယ္။ တစ္ေနရာထဲကိုပဲ သံုးေလးခ်က္ကေန အခ်က္ ၃၀ေလာက္ထိ ဆက္တိုက္ ပစ္တာမ်ိဳးလည္း ရွိပါတယ္။  ေအာက္က ပံုကေတာ့ တစ္ႏွစ္ကို 1km2 ဧရိယာအတြင္း မိုးႀကိဳးပစ္ႏိုင္တဲ့ အရည္အတြက္ကို ေဒသအလိုက္ ျပထားျခင္းပ ဲျဖစ္ပါတယ္။

World map showing frequency of lightning strikes, in flashes per km² per year (equal-area projection), from combined 1995–2003 data from the Optical Transient Detector and 1998–2003 data from the Lightning Imaging Sensor.

Lightning Protection System equipment and installation 

Lightning tape အျဖစ္အသံုးျပဳရာမွာ copper နဲ႔ aluminum ကို အသံုးျပဳၾကၿပီး earth pit ကေန test link box အထိကိုပဲ copper tape ကုိ အသံုးျပဳၿပီး အေပၚပိုင္းကိုေတာ့ aluminum tape ကို အသံုးျပဳတက္ပါတယ္။ ေစ်းသက္သာတာအျပင္ ရာသီဥတုဒဏ္ခံႏုိင္ရည္ရွိၿပီး copper လို ေၾကးညွိတက္ျခင္း မရွိလို့လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ အေဆာက္အဦးေတြမွာေတာ့ earth pit တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုကို copper bare cable နဲ႔ ပတ္လည္ဆက္ looping ျခင္းအားျဖင့္ resistivity ကို ပိုေလ်ာ့ေအာင္ ျပဳလုပ္ထားေလ့ရွိပါတယ္။ 

Lightning protectionလုပ္တဲ့အခါမွာ အေဆာက္အဦးရဲ႕ အျမင့္ဆံုးအပိုင္းေတြမွာ air terminal လို႔ေခၚတဲ့ တုိင္ေလးေတြကို တပ္ဆင္ၿပီး သူတို့အခ်င္းခ်င္းၾကားမွာ ခုနကေျပာတဲ့ copper or aluminum tape ေတြနဲ႔ အလ်ားလိုက္ အနံလိုက္ ဆက္ထားပါတယ္။ ဒီ air terminal ေလးေတြကို lightning arrestor  လို့လည္း ေခၚပါတယ္။ သူက မိုးႀကိဳးပစ္တာ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေကာင္းကင္က လွ်ပ္စစ္ အဖို/အမ နဲ႔ ေျမျပင္က အဖို/အမတို့ၾကား  copper/aluminum tape ေတြကေနတစ္ဆင့္ တိုက္ရိုက္စီးႏိုင္ေအာင္ လြယ္ကူစြာ စီးႏုိင္ေအာင္ ဆက္ေပးထားတာပါ။  အဲဒီ copper/aluminum tape ေတြဟာ လွ်ပ္စစ္ခုခံႏုိင္အား (resistivity) အနိမ့္ဆံုး သတဳေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက ဒီ air terminal ေတြရဲ႕ ကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ ဧရိယာ (coverage area) က 45 ဒီဂရီလို့ ဆိုပါတယ္။ သူ႔ေအာက္ 45 ဒီဂရီအတြင္း မိုးႀကိဳးပစ္တာကို သူက ကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္။

Test Link Box ေလးေတြကေတာ့ ဒီ lightning protection system မွာရွိတဲ့ resistivity ကို စမ္းသက္လို့ ရေအာင္ ထားထားေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ သူက မရွိမျဖစ္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ သူ႔ကို မထားပဲ earth pit ကေနပဲ စမ္းတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီ earth pit ကေတာ့ earth rod ေလးေတြ ေျမႀကီးထဲကို ရိုက္ထည့္ၿပီး သူနဲ႔ အေပၚက ဆင္းလာတဲ့ copper or aluminum tape တို့ ဆက္တဲ့ connect လုပ္တဲ့ေနရာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေျမႀကီးရဲ႕ resistivity ေပၚမူတည္ၿပီး earth rod ေလးေတြကို ၃ ေခ်ာင္းကေန ၄-၅ ေခ်ာင္းေလာက္ထိ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ခုခံအားအထိ ရေအာင္ ဆက္ဆက္ၿပီး ရိုက္ထည့္သြားရပါတယ္။ အဲဒီလို ရိုက္တဲ့ေနရာမွာလည္း ေျမေအာက္ထဲမွာ ေရပိုက္ေတြ တျခား sewage ပိုက္ေတြ မရွိတဲ့ေနရာ ျဖစ္ေအာင္ ဂရုစိုက္ရပါတယ္။ earth pit box ေရြးခ်ယ္တဲ့အခါမွာလည္း driving way ဒါမွမဟုတ္ car parking တို့ထဲေရာက္ေနရင္ အၾကမ္းခံ အမာခံ (heavy duty) အမ်ိဳးအစားသံုးရၿပီး တျခားေနရာေတြမွာေတာ့ ရိုးရိုး Light duty ေပါ့ေပါ့ပါးပါးပဲ သံုးလို့ရပါတယ္။ ၿပီးရင္ earth pit တစ္ခုစီရဲ႕ resistivity တန္ဖိုးေတြကိုလည္း သူ႔ထဲမွာ label ကပ္ထားေပးရပါတယ္။

light duty earth pit (အနက္ေရာင္အကြက္ေလးမွာ resistivity တန္ဖိုးႏွင့္ earth pit နံပါတ္ျဖစ္သည္)

heavy duty earth pit (label ကို box အထဲတြင္ တပ္ထားသည္။)

Electrical (4)

Busbar

Main Distribution Board ကေန sub distribution board ေတြကိုု power ေပးပိုု့ရာမွာျဖစ္ေစ၊ Isolator ေတြဆီကိုု ပါ၀ါေပးပိုု႔ရာမွာျဖစ္ေစ cable ေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္တဲ့ အခါမွာ ေကဘယ္လ္ႀကိဳးေတြ ရႈပ္ရွက္ခက္ေနတာေတြ ေကဘယ္လ္ေတြ ေပါက္တာ ပြန္းတာပဲ့တာေတြကေန short circuit ေတြျဖစ္တာေတြ၊ တက္ဆင္ခ်ိန္ ၾကာျမင့္တာေတြ ကိုု ေရွာင္ႀကဥ္ႏုုိင္ဖိုု့ အတြက္ busbar system ေတြကိုု အသံုုးျပဳလာခဲ့ၾကပါတယ္။ တပ္ဆင္ခ်ိန္ျမန္တယ္ဆိုေပမယ့္ သူ႔ကို ေစ်းကြက္မွာ အလြယ္တကူ ၀ယ္ယူလို့ မရတာေတာ့ ရွိပါတယ္။ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့အရွည္ကို အတိအက် အေကြ႔ေတြ အေပၚတက္ ေအာက္ဆင္းေတြကအစ ေသေသခ်ာခ်ာ တုိင္းတာၿပီး အတိအက် မွာရပါတယ္။ လြဲလို့မရပါဘူး။ subcon ေတြဆီက 3D design ကိုေတာင္းၾကည့္လုိ့လည္း ရပါတယ္။ busbar နဲ႔ cable wire တိုု့ရဲ႕ အားသာခ်က္ အားနည္းခ်က္ေတြကိုု ေအာက္ကဇယားမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာႏုုိင္ပါတယ္။

 
 Busbar with 200% neutral (copper)                  Busbar Installation (Aluminum)

Circuit Breaker rating ေပၚမူတည္ၿပီး copper busbar ရဲ႕ size ေတြကိုု ေအာက္ပါဇယားမွာ ၾကည့္ရႈ႕ႏုုိင္ပါတယ္။ bus bar ေတြတပ္ဆင္တဲ့ေနရာမွာ အဆက္ေနရာေတြက အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ သူ့မွာပါတဲ့ L1, L2,L3,N,E စတာေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ တပ္ဆင္ဖို႔လိုသလို တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ၀က္အူရစ္ဖို့လည္း လိုပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ တစ္ပိုင္းကို 2.3m ၀န္းက်င္ရွိၿပီး တစ္ခါဆက္ၿပီးတုိင္း အစအဆံုး megga test or continuity test လုပ္ရပါတယ္။ ၀က္အူရစ္က်ပ္ မက်ပ္ မွန္ မမွန္ကိုသိဖို့ torque test ေတြလုပ္ရပါတယ္။

Busbar နမူနာပံုစံ (sample) တစ္ခု။

အျပင္က အလူမီနီယံက busbar cover ပါ။ အထဲက အျပာႏုေရာင္ေတြက L1,L2,L3,N တို့ျဖစ္ၿပီး အ၀ါေရာင္ကေတာ့ earth အတြက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုဟာမ်ိဳး ႏွစ္ခုကို ဆက္တဲ့ေနရာမွာ တစ္ခုၾကားကို တစ္ခုထည့္ၿပီးရင္ အျပင္က ၀က္အူနဲ႔ က်ပ္ရပါတယ္။ ဒီ busbar မွာ ျပထားတဲ့ အ၀ါေရာင္ေကာ္ျပား ၀ါရွာေလးျပဳတ္ထြက္တဲ့အထိ ၀က္အူကို က်ပ္ရပါတယ္။ အဲဒီ ၀ါရွာေလးနဲ႔ နတ္ေခါင္းေလး ျပဳတ္ထြက္တဲ့အားဟာ ဒီ busbar အတြက္ သက္မွတ္ထားတဲ့ တင္းက်ပ္အား torque ပါပဲ။ ဒါကို torque test လို့ေခၚပါတယ္။ torque test လုပ္ဖို႔အတြက္ wench လို့ေခၚတဲ့ ဂြတစ္မ်ိဳးလိုပါတယ္။ ပံုထဲက ဂြပါ။ သူ႔မွာ torque value ျပတဲ့အမွတ္အသားေတြ အရင္းပိုင္းမွာပါ ပါတယ္။ ယူနစ္က newton ပါ။ ကိုယ္က 70 newton အားနဲ႔ က်ပ္မယ္ဆိုရင္ အဲဒီဂြရဲ႕ ေအာက္ေျခက ယူနစ္ေတြမွာ 70 newton ကိုေရြးၿပီး နတ္ေခါင္းကို က်ပ္လိုက္ရင္လည္း ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေပၚက ေျပာထားသလိုမ်ိဳး အ၀ါေရာင္၀ါရွာေလး ျပဳတ္ထြက္တဲ့အထိ က်ပ္လည္း အတူတူပါပဲ။

 ေအာက္ပါဇယားမွာ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ampere အလိုက္ အသံုးျပဳရမယ့္ busbar size ေတြကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

Circuit Breaker rating	Busbar minimum size
32A/40A	20.4mm x 3.18mm
63A/100A	25.4mm x 3.18mm
150A/200A	25.4mm x 6.35mm
300A	31.75mm x 6.35mm
400A	40mm x 7mm
600A	40mm x 10 mm
800A	54mm x 10mm
1200A	85mm x 10mm
1600A	120mm x 10mm
2000A	150mm x 10mm

Electrical (3)

Cable

Cable colour  အေနနဲ႔

single phase မွာ

1)     brown for phase conductor

2)     blue for neutral conductor

3)     green and yellow for earth conductor

three phases မွာ

1)     brown, black and grey for phase conductor

2)     blue for neutral conductor

3)     green and yellow for earth conductor တိုု့ကိုု သံုုးပါတယ္။

  

စနစ္ေဟာင္း အေဆာက္အဦးေတြမွာ ဆိုုရင္ေတာ့

1)     yellow/blue/red for phase conductor

2)     black for neutral conductor

3)     green and yellow for earth conductor  တိုု့ကိုု သံုုးထားခဲ့ပါတယ္။

ဒီ code အေဟာင္းကိုု ခုုမသံုုးေတာ့ေပမယ့္ အေဆာက္အဦးအေဟာင္းေတြကိုု ကိုုယ္က A&A work (addition and alteration) လုုပ္ရတဲ့အခါ သိထားဖိုု့ လိုုအပ္ပါတယ္။ ခုုအသစ္သံုုးလိုုက္တဲ့အေရာင္ေတြဟာ  blind colour ျဖစ္ေနသူေတြ (အေရာင္ကိုုေကာင္းေကာင္း မခြဲႏုုိင္တဲ့ မ်က္စိအာရံုုခ်ိဳ႕တဲ့သူေတြေတာင္) ခြဲျခားႏုုိင္တဲ့ အေရာင္ေတြလိုု့ ဆိုုၾကပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုုက 3 phases system တခ်ိဳ႕မွာ neutral cable ကိုု 200% ဆိုုၿပီး ေကဘယ္လ္ ၂ ေခ်ာင္းသံုုးတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဘာျဖစ္လိုု့လဲဆိုုေတာ့ 3 phase system မွာ အ၀င္ phase ဘက္က ေကဘယ္လ္သံုုးေခ်ာင္းစာ ၀င္ထားၿပီး အျပန္မွာ neutral ဘက္က ေကဘယ္လ္တစ္ေခ်ာင္းပဲ ရွိရင္ ပါ၀ါသိပ္မ်ားတဲ့အခါမွာ neutral ေကဘယ္လ္က မခံႏိုုင္ဘဲ ပ်က္တက္လိုု့ျဖစ္ပါတယ္။

အသံုုးမ်ားတဲ့ cable type ေတြကေတာ့

XLPE = Cross Linked polyethylene with/without armored

  Cable ဆိုုဒ္ႀကီးေတြအျဖစ္ပဲ အသံုုးမ်ားပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ရာသီဥတုုဒဏ္ အပ်က္အစီးဒဏ္ခံႏုုိင္ေအာင္ ရည္ရြယ္ထုုတ္လုုပ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ with armored ေတြကို ေျမေအာက္မွာ ေျပးတဲ့ႀကိဳးေတြ အျဖစ္လည္း သံုုးၾကပါတယ္။ (ဥပမာ လမ္းမီးတုုိင္ေတြအတြက္ ေကဘယ္လ္ေျပးတဲ့အခါမွာ ေျမႀကီးထဲျမွဳပ္ၿပီးထားလိုု့ရပါတယ္။)သူ႔ကိုသံုးတဲ့အခါမွာ အလယ္က galvanized steel wire Armour အလႊာဟာ လွ်ပ္စစ္စီးႏိုင္တာျဖစ္လို့ သူနဲ႔ ေရွာ႔မျဖစ္ရေအာင္ သူ႔ကို earth ျပန္ခ်ေပးရပါတယ္။ ေကဘယ္လ္အတြက္ earth ခ်ေပးရတာပါ။

ပံုမွာ XLPE cable ကို Green/Yellow earth cable နဲ႔ ဆက္ၿပီး earthing ခ်ထားတာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက lamp post တစ္ခုအတြက္ connection ပါ။

LSHF= Low Smoke Halogen Free 

မီးေလာင္ဒဏ္ခံႏုုိင္ေအာင္ အထူးရည္ရြယ္ ျပဳလုုပ္ထားပါတယ္။ ေကဘယ္လ္ကိုု မီးေလာင္ခဲ့ရင္လည္း အႏရာယ္ေပးႏုုိင္တဲ့ မီးခိုုးေတြမထြက္ေအာင္ စီမံထားပါတယ္။ ဆိုုဒ္ႀကီးအေနနဲ႔ပဲ အသံုုးမ်ားပါတယ္။

FR= Fire Rated (မီးေလာင္ဒဏ္ခံႏုုိင္ေအာင္ ျပဳလုုပ္ထားပါတယ္။ ဆိုုဒ္အေသးေတြမွာ အသံုုးျပဳပါတယ္)

PVC=Polyvinyl chloride (normal lighting and power ေတြအတြက္ အဓိက အသံုုးျပဳတဲ့ အသံုုးအမ်ားဆံုုး ေကဘယ္လ္အမ်ိဳးအစားလည္း ျဖစ္ပါတယ္)

CPC=Circuit protective conductor (Third wire, earth cable) (earth cable အျဖစ္သာ အသံုုးျပဳၾကပါတယ္)

Circuit Breaker ေတြရဲ႕ rating ေတြအေပၚမူတည္ၿပီး အနီးစပ္ဆံုုး အသံုုးအမ်ားဆံုုး cable size  ေတြကိုု ေအာက္က ဇယားမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ေကဘယ္လ္ေတြဟာ single core cable ေတြျဖစ္ပါတယ္။ 3 core cable (ေကဘယ္လ္သံုုးေခ်ာင္းကိုု တစ္ေခ်ာင္းတည္းအျဖစ္ ထည့္သြင္းထားေသာ ေကဘယ္လ္ျဖစ္ပါတယ္။ single phase အတြက္ phase, neutral, earth  ေကဘယ္လ္သံုုးေခ်ာင္းလံုုး ပါ၀င္ပါတယ္)  4 core cable ( ေကဘယ္လ္ ေလးေခ်ာင္း ကိုု တစ္ေခ်ာင္းတည္း အျဖစ္ ထည့္သြင္းထားတဲ့ ေကဘယ္လ္ျဖစ္ပါတယ္။ 3 phase အတြက္ phase ႀကိဳး သံုုးေခ်ာင္းနဲ႔ neutral အတြက္ တစ္ေခ်ာင္းျဖစ္ပါတယ္။  earth cable ကိုု သက္သက္တစ္ေခ်ာင္းေျပးေပးရပါတယ္)  ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။

Circuit Breaker	Single core cable
Rating	XLPE/CPC cable in Tray/Trunking/conduit
20A SPN/DP	2 x 1C x 4 mm2 + 1C x 4 mm2 CPC
20A TPN	4 x 1C x 4 mm2 + 1C x 4 mm2 CPC
32A SPN/DP	2 x 1C x 6 mm2 + 1C x 6 mm2 CPC
32A TPN	4 x 1C x 10 mm2 + 1C x 10 mm2 CPC
40A SPN/DP	2 x 1C x 16 mm2 + 1C x 16 mm2 CPC
40A TPN	4 x 1C x 16 mm2 + 1C x 16 mm2 CPC
63A SPN/DP	2 x 1C x 25 mm2 + 1C x 16 mm2 CPC
63A TPN	4 x 1C x 25 mm2 + 1C x 16 mm2 CPC
80A TPN	4 x 1C x 35 mm2 + 1C x 16 mm2 CPC
100A TPN	4 x 1C x 50 mm2 + 1C x 25 mm2 CPC
125A TPN	4 x 1C x 50mm2 + 1C x 25 mm2 CPC
150A TPN	4 x 1C x 70 mm2 + 1C x 35 mm2 CPC
200A TPN	4 x 1C x 95 mm2 + 1C x 50 mm2 CPC
250A TPN	4 x 1C x 120 mm2 + 1C x 70 mm2 CPC
300A TPN	4 x 1C x 150 mm2 + 1C x 95 mm2 CPC
400A TPN	4 x 1C x 185 mm2 + 1C x 95 mm2 CPC
500A TPN	4 x 1C x 240 mm2 + 1C x 120 mm2 CPC
600A TPN	4 x 1C x 400 mm2 + 1C x 240 mm2 CPC
800A TPN	8 x 1C x 240 mm2 + 1C x 240 mm2 CPC
1000A TPN	8 x 1C x 500 mm2 + 1C x 300 mm2 CPC
1200A TPN	8 x 1C x 500 mm2 + 1C x 300 mm2 CPC
1600A TPN	8 x 1C x 630 mm2 + 1C x 630 mm2 CPC

Type of Cable Installation in Electrical Network

ေကဘယ္လ္ေတြကို သြယ္တန္းပံု နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ကိုယ္သြယ္တန္းမယ့္ အေျခအေနအရ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမႈ (safety)၊ ေစ်းႏႈန္းသက္သာမႈ (economy) ၊ အရည္အေသြးေကာင္းမြန္မႈ (quality)၊ အားထားရမႈ (reliability) တို့အေပၚမူတည္ၿပီး ေရြးခ်ယ္ၾကရပါတယ္။ အေျခအေနဆိုတာက ကိုယ္သြယ္တန္းမယ့္ အကြာအေ၀း၊ ေျမျပင္အေနအထားနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားတို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

1. Open Wire

Open wire ဆိုတာက insulated မလုပ္ထားတဲ့ တနည္း လ်ွပ္ကာနဲ႔ မကာထားဘဲ ေျဗာင္ေကဘယ္လ္ (bare cable) ေတြနဲ႔ သြယ္တန္းထားတဲ့ နည္းျဖစ္ပါတယ္။ တခါတေလ အလႊာပါးပါးေလးနဲ႔ အပြန္းအပဲ့ခံႏုိင္ေအာင္နဲ႔ သံေခ်းမတက္ေအာင္ ကာထားတာေလးေတာ့ ရွိႏိုင္ပါတယ္။  ႀကိဳးကို လွ်ပ္ကာနဲ႔ မကာထားေပမယ့္ တပ္ဆင္ရာမွာေတာ့ တိုင္ထိပ္တို့ တာ၀ါတုိင္တို့ရဲ႕ လွ်ပ္ကာ (insulator) ေပၚမွာ တပ္ဆင္ရပါတယ္။ အဓိက အားသာခ်က္က အကုန္အက် သက္သာျခင္း၊ အပ်က္အစီးျဖစ္ခဲ့ရင္ လြယ္လြယ္ကူကူ ရွာေဖြႏုိင္ၿပီး ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ျပင္ဆင္ႏုိင္ျခင္းတို႔ပါပဲ။ မိုးႀကိဳးထိဖို႔ အလြယ္ဆံုး၀ါယာသြယ္တန္းနည္းမ်ိဳးျဖစ္တဲ့အတြက္ မိုးႀကိဳးလႊဲေတြ တပ္ၿပီး အသံုးျပဳရင္ ပိုလံုၿခံဳႏုိင္ပါတယ္။ ေလတိုက္လို႔ ျဖစ္ေစ ငွက္ေတြေၾကာင့္ျဖစ္ေစ ႀကိဳးအခ်င္းခ်င္းတိုက္မိတာေၾကာင့္ short ျဖစ္ႏုိင္တာလည္း ရွိပါတယ္။ တိုင္လဲတာေတြ ကားအသြားအလာ လူအသြားအလာ စတာေတြအတြက္ ခပ္ျမင့္ျမင့္ ေဆာက္ရတာေတြကလည္း သူ႔ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

2. Aerial Cable

ဒီအမ်ိဳးအစားမွာေတာ့ ေကဘယ္လ္ေတြကို insulated လွ်ပ္ကာလုပ္ထားပါတယ္။ အေပၚက အမ်ိဳးအစားအတိုင္းပဲ ေလထဲမွာ တိုင္ေထာင္ၿပီး ေျပးခိုင္းတာျဖစ္ေပမယ့္ လွ်ပ္ကာပါတဲ့အတြက္ စိတ္ခ်လံုၿခံဳရၿပီး ေစ်းလည္း အကုန္အက် သက္သာႏုိင္ပါတယ္။ အားနည္းခ်က္ေတြကေတာ့ အေပၚက အမ်ိဳးအစားနဲ႔ အတူတူေလာက္ပါပဲ။

Direct Burial

တိုက္ရိုက္ေျမျမဳွတ္ထားတဲ့ ေကဘယ္လ္ေတြကေတာ့ ေျမတူးတာေတြဘာေတြ သိပ္မရွိတဲ့ ေနရာ ေဒသမ်ိဳးအတြက္ပဲ သင့္ေတာ္ပါတယ္။ တုိက္ရိုက္ ေျမျမွဳတ္ဖို႔ဆိုရင္ ေကဘယ္လ္အေနနဲ႔ အစိုျပန္မႈကို ခံႏုိင္ရည္ရွိတာ၊ က်ိဳးပဲ့ျခင္းမရွိတာ၊ အင္းစက္ေတြ ႀကြက္ေတြဒဏ္ကို ခံႏုိင္တာ စတာေတြဟာ မရွိမျဖစ္ရွိရမယ့္ အရည္အေသြးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ထပ္ျဖည့္လို႔ ဒါမွမဟုတ္ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းဖို႔ အရမ္းခက္ခဲေစပါတယ္။ ခုေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ေကဘယ္ေတြရဲ႕ အရည္အေသြး ေကာင္းမြန္လာတာရယ္ cable fault ျဖစ္တဲ့ေနရာကို ေထာက္လွန္းႏုိင္တဲ့ နည္းပညာေတြ တုိးတက္လာတာရယ္ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းေရးနည္းလမ္းေတြ အဆင့္ျမင့္လာတာေတြေၾကာင့္ ပိုၿပီး အဆင္ေျပလာပါတယ္။

Underwater (submarine) cable

တျခားေကဘယ္လ္သြယ္တန္းေရး နည္းလမ္းေတြအားလံုးနဲ႔ အဆင္မေျပဘူးဆိုရင္ ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔မွ ဒီနည္းလမ္းကို သံုးပါတယ္။ 3 core ဒါမွမဟုတ္ 5 core စသျဖင့္ ေကဘယ္လ္ သံုးေခ်ာင္းပူး ငါးေခ်ာင္းပူးေတြကို သံုးသင့္ပါတယ္။ XLPE (Cross Linked polyethylene with armored) တို့လိုမ်ိဳး ေကဘယ္လ္ေတြကို သံုးသင့္ပါတယ္။ အသံုးအမ်ားဆံုးကေတာ့ spirally wrapped round galvanized steel wire ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရစီးေၾကာင္းေတြ ၀ဲကေတာ့ေတြေၾကာင့္ မပါသြားေအာင္ ေရေအာက္ၾကမ္းျပင္ကို ကပ္ၿပီး သြယ္တန္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ သေဘၤာ ေမာ္ေတာ္ေတြ အသြားအလာရွိရင္ ဒါမွမဟုတ္ ရပ္နားတာေတြရွိရင္ ေရစီးနဲ႔ ေက်ာက္ဆူးေတြ ေမ်ွာပါလာတာတက္တာေတြကိုလည္း ေရွာင္ႏိုင္ဖို့ ခပ္နက္နက္မွာ သြယ္တန္းသင့္ပါတယ္။ 

Electrical (2)

Circuit Breakers

Circuit breaker ဆိုတာေတာ့ ျဖဴစ္ (fuse) ေတြနဲ႔ သေဘာျခင္း အတူတူပါပဲ။ current ကို (cut out) ျဖတ္ေတာက္ေပးတာပါ။ သူတို့ကို အဖြင့္အပိတ္လုပ္ဖို့ ခလုပ္ (switch) အျဖစ္ အသံုးျပဳႏုိင္သလို shock ျဖစ္တဲ့အခါ overload ျဖစ္တဲ့အခါ အလိုအေလ်ာက္ပဲ current ကို ျဖတ္ေတာက္ေပးတဲ့အတြက္ safety အတြက္လည္း အသံုးက်ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ overload ေၾကာင့္ ေရွာ့ခ္ shock ျဖစ္ၿပီး မီးေလာင္တာေတြဟာ ဒီ circuit breaker ေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ အသံုးမခ်ႏုိင္တာေၾကာင့္လို႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ ပံုမွန္ electrical distribution board (DB) တစ္ခုမွာ ပါ၀င္ေလ့ရွိတဲ့ circuit breaker ေတြကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္

RCCB – Residual Current Circuit Breaker

           

Single phase and three phases RCCB

RCD (Residual Current Device) လို႔လည္း ေခၚပါတယ္။ သီအိုရီအရ live wire ကထြက္သြားတဲ့ current ပမာဏဟာ neutral wire ကေန ျပန္လာရပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ အထြက္နဲ႔ အ၀င္ ပမာဏျခင္း တူညီရပါတယ္။ ဒီ breaker က ဒီလို အထြက္နဲ႔အ၀င္ (live and neutral) ၀ါယာႏွစ္ႀကိဳးက current ပမာဏကို ေထာက္လွန္းၿပီး မတူညီခဲ့လို့ရွိရင္ တစ္ေနရာရာမွာ current leak ျဖစ္ၿပီး ေရွာ့ခ္ shock ျဖစ္ေနၿပီလို႔ သိၿပီး ခ်က္ခ်င္း current ကို ျဖတ္ခ်လိုက္ပါတယ္။  (A residual current circuit breaker is an electrical wiring device that disconnects the circuit whenever it detects an imbalance in the electrical current between the live conductor and the neutral. The device works by measuring the current balance between the two conductors using a differential current transformer. If the currents in the two do not sum up to zero then the breaker disconnects the live conductor.)

အသံုးမ်ားတဲ့ RCCB ရဲ႕ rating ေတြကေတာ့ 30mA နဲ႔ 100 mA တို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ  rating ရဲ႕ သေဘာက ဥပမာ 30mA ဆိုရင္ အ၀င္အထြက္ current ကြာျခားခ်က္ 0.03 A အထိပဲ လက္ခံပါတယ္။ အဲဒီထက္မ်ားတာနဲ႔ ျဖတ္ခ်ေပးတာပါ။ အခ်ိန္ကလည္း 30 ms ( 0.003 second) အတြင္းမွာ ျဖတ္ခ်ေပးတာျဖစ္လို့ ထိခိုက္မႈ အနည္းဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ live-neutral ကို တိုက္ရိုက္ေရွာ့ခ္ေပးရင္ေတာ့ သူက အလုပ္လုပ္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို့လဲဆိုေတာ့ ထြက္သမွ်တိုက္ရိုက္ ျပန္၀င္ေနမွာျဖစ္လို႔ပါ။ ဒါက အေသအခ်ာမွတ္ထားသင့္တဲ့ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။

ELR- Earth Leak Relay

MCB – Miniature Circuit Breaker

         

သတ္မွတ္ထားတဲ့ current ပမာဏ (Ampere) ထက္ေက်ာ္တာနဲ႔ circuit တစ္ခုလံုးကို ျဖတ္ခ်ေပးပါတယ္။ တနည္း overload ျဖစ္တာနဲ႔ ျဖတ္ခ်ပစ္တာပါ။ 10A, 20A,32A, 40A စသျဖင့္ သူ႔သတ္မွတ္ထားတဲ့ ပမာဏထက္ အေက်ာ္မခံပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ overload ျဖစ္ၿပီး ၀ါယာေတြ ပူူ မီးေလာင္တာေတြျဖစ္စရာ မရွိေတာ့ပါဘူး။ MCB ကိုသံုးမယ္ဆိုရင္ rated current က 100A အတြင္းမွာပဲ သံုးလို႔ရပါတယ္။

MCB ေရြးခ်ယ္ျခင္း

trip ျဖစ္ဖို႔ တနည္းအားျဖင့္ current ကုိ ျဖတ္ေတာက္ေပးဖို့ လိုအပ္တဲ့ current ပမာဏနဲ႔ ျဖတ္ေတာက္ဖို႔ ယူတဲ့အခ်ိန္ေတြအေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ပံုမွန္သံုးေလ့ရွိတဲ့ MCB ေတြကို အဓိကအားျဖင့္ type B, type C, type D ဆိုၿပီး အမ်ိဳးအစား သံုးမ်ိဳးခြဲျခားထားပါတယ္။

Type	Tripping current	Operating time
Type B	3 to 5 time full load current	0.04 to 14 seconds
Type C	5 to 10 time full load current	0.04 to 5 seconds
Type D	10 to 20 time full load current	0.04 to 3 seconds

ဒီသံုးမ်ိဳးအတြက္ အသံုးကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ေအာက္ပါအတိုင္း ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။

     Type B = Domestic (အိမ္ယာေတြနဲ႔ ရံုးခန္းေတြအတြက္ သံုးပါတယ္)
   Type C = Commercial (discharge lighting) (မီးအလွဆင္တာေတြ အတြက္သံုးပါတယ္)
   Type D = Motors (စက္ရံုေတြ စက္ပစည္းေတြအတြက္ သံုးပါတယ္)

ဥပမာ Type B အမ်ိဳးအစား MCB ကိုၾကည့္မယ္ဆိုရင္ သူ trip ျဖစ္ဖို့ လိုအပ္တဲ့ current ပမာဏက full load current ရဲ႕ သံုးဆ ကေန ငါးဆ လို႔ဆိုပါတယ္။ ဆိုလိုတာက 13A Type B MCB တစ္ခု trip ျဖစ္ဖို႔ဆိုရင္ သူ႔ရဲ႕ သံုးဆျဖစ္တဲ့ 39A အထိ လ်ွပ္စစ္စီးမွသာ ျဖစ္မွာပါ။ ဒါကလည္း 0.04 ကေန 14 စက္ကန့္အတြင္းမွာ trip ျဖစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီေတာ့ 13A MCB လည္းဆိုေသးတယ္၊ 39A ေရာက္မွ ပါ၀ါျဖတ္ေတာက္ေပးမယ္ဆိုေတာ့ အဓိပါယ္မရွိဘူးလို႔ ေျပာစရာ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ MCB ေတြရဲ႕ ဒီခံႏုိင္အားဟာ ေကဘယ္လ္ေတြရဲ႕ ခံႏုိင္အားနဲ႔ တြက္ခ်က္ ဆက္စပ္ၿပီး ေျပာထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ခုေခတ္ ေကဘယ္လ္ေတြဟာ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ခံႏုိင္ရည္အားထက္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္တဲ့ current ကို တစ္နာရီေက်ာ္ၾကာ မပ်က္မစီး ခံႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ overload ျဖစ္တာနဲ႔ တန္းၿပီး ပါ၀ါကို မျဖတ္ေတာက္ေပးေပမယ့္ ေကဘယ္လ္ေတြရဲ႕ ခံႏုိင္အားေၾကာင့္ ပူၿပီးမီးေလာင္တာေတြ ဘာေတြ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ပါဘူး။

အဓိက အေၾကာင္းျပခ်က္က တခ်ိဳ႕ေသာစက္ပစည္းေတြဟာ ဥပမာ စက္လည္ဖို႔ 8A ေလာက္သာ လိုအပ္ေပမယ့္ စက္စႏိႈးခ်ိန္မွာ starting current က ႏွစ္ဆေလာက္ လိုအပ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ စက္စႏိႈးခ်ိန္မွာ overload ျဖစ္သြားႏုိင္ေပမယ့္ စက္လည္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ပါ၀ါလိုအပ္မႈလည္း က်သြားၿပီး 8A နဲ႔သာ လည္ေတာ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ရုတ္တရက္ ampere အတက္အက်ဒဏ္ကို ခံႏုိင္ၿပီး shut down ခဏခဏ မျဖစ္ေအာင္ ဒီလို စီစဥ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ အေရးတႀကီး မွတ္ထားဖို့သင့္တာက shock ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ MCB ဟာ trip မျဖစ္ပါဘူး။ power shut down မျဖစ္ပါဘူး။ shock ျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ trip မျဖစ္ဖို့ကို သက္သက္ကို ဒီဇိုင္းဆြဲထားေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေပၚမွာ ျပန္ၾကည့္ရင္ shock ျဖစ္ရင္ ပါ၀ါ ျဖတ္ေတာက္ေပးမွာက RCCB ျဖစ္ပါတယ္။ သူက 30 milisecond (0.003 second) အတြင္းမွာ ျဖတ္ခ်ေပးမွာပါ။ MCB ကေတာ့ overload ျဖစ္ရင္ေတာင္ အျမန္ဆံုး 0.04 second ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ျမန္တဲ့ဆီကို ပို့ေပးတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ shock circuit ျဖစ္ဖို႔အတြက္ MCB ရဲ႕ ခံႏုိင္ရည္က 6000A (for domestic) နဲ႔ 10000A (for industrial) အထိ ရွိပါတယ္။

အဲဒါေၾကာင့္ overload ျဖစ္လို႔ RCCB shut down ျဖစ္မွာ မဟုတ္သလို shock circuit ျဖစ္ရင္လည္း MCB က trip ျဖစ္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

RCBO (Residual Circuit Breaker with Overload)

Overload ျဖစ္ရင္လည္း ျဖတ္ခ်၊ earth fault ျဖစ္ရင္လည္း ျဖတ္ခ်ခ်င္တယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒီ RCBO ကို သံုးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ စတိုင္က်က် က်စ္က်စ္လစ္လစ္ ျဖစ္သြားပါတယ္။

MCCB – Moulded Cased Circuit Breaker

           

MCB နဲ႔ သေဘာခ်င္း အတူတူပါပဲ။ overload အတြက္ သံုးပါတယ္။ rated current ကေတာ့ 1000A အထိ ရပါတယ္။

VCB – Vacuum Circuit Breaker

          

Overload အတြက္ပါပဲ။ rated current က 3000A~6300A အထိ ရပါတယ္။ voltage အေနနဲ႔ ဆိုရင္ 35000V~40500 V အထိ ရပါတယ္။ Main Power Distribution system ေတြမွာ သံုးပါတယ္။ Medium voltage system ေတြမွာ သံုးပါတယ္။

ACB – Air Circuit Breaker

        

Overload အတြက္ပါပဲ။ rated current  10000A အထိပါ။ Main Power Distribution system ေတြမွာ သံုးပါတယ္။ Medium voltage system ေတြမွာ သံုးပါတယ္။ 

High Voltage System Circuit Breakers
ဒါေတြက ကၽြန္ေတာ္တို့ construction ဘက္ပိုင္းမွာ မသံုးပါဘူး။ ဗဟုသုတအေနနဲ႔ သိခ်င္ရင္ သိရရံုပါ။
ပံုေတြက Wikipedia ကယူပါတယ္။

 Three single phase Russian 110 kV oil circuit breakers

 72.5 kV Hybrid Switchgear Module

400 kV SF₆ live tank circuit breakers